با رسمی شدن خبر توافق ایران و عربستان بسیاری از کارشناسان ازتاثیرات مثبت این توافق در حوزه اقتصادی و سیاسی غرب آسیا به ویژه منطقه خلیج فارس سخن گفتند. اولین اثر روانی این خبرهم کاهش نرخ ارزدر داخل بود هرچند کارشناسان درباره آینده دلار نظرات متفاوتی دارند. همچنین با این توافق امید است که ارتباطات اقتصادی بین دو کشور بهبود می‌یابد و تأثیر خوبی بر حجم مبادلات اقتصادی ایران با کشورهای جنوب خلیج فارس و کشورهای عربی یگذارد. در این راستا وزیر دارایی عربستان سعودی روز چهارشنبه بدون اشاره به تحریم‌های بین‌المللی موجود علیه ایران، از تمایل ریاض برای سرمایه گذاری در ایران خبر داد. بسیاری از منابع خبری میزان این سرمایه گذاری را چند میلیارد دلار یا حتی بیشتر از 100 میلیارد دلار تخمین می‌زنند.
هفت سال تیرگی در روابط اقتصادی تهران- ریاض
طی هفت سال گذشته و همزمان با فطع روابط دیپلماتیک تهران و ریاض، همکاری‌های اقتصادی دو کشور نیز تحت تأثیر قرار گرفت و مبادلات تجاری دو کشور به پایین‌ترین حد خود رسیده بود. البته پس از روی کار آمدن دولت رئیسی صادرات کالا به عربستان افزایش یافت اما مجدداً تبادلات تجاری به دلیل وقفه در مذاکرات متوقف شد. همچنین در این سالها جهان شاهد جنگ نفت بین دو کشور بود و همکاری این دو کشور در اوپک بیش از هر زمان دیگر تضعیف و باعث گردید اوپک کارایی خود را در صحنه بین المللی تا حدود زیادی از دست بدهد، هرچند ایران و عربستان تلاش کرده بودند که مناسبات نفتی خود در اوپک را از چالشهای سیاسی دور نگه دارند. گفتنی است عربستانی‌ها در این سالها برای ضربه به اقتصاد ایران، با افزایش تولید نفت خود، باعث شدند قیمت این ماده گرانبها از بشکه‌ای 100 دلار به حدود 30 دلار کاهش بیابد؛ چراکه آنها از این طریق می‌خواستند با تحت فشار قرار دادن اقتصاد ایران و روسیه آنها را وادار به همراهی با سیاست‌های منطقه‌ای خود نمایند. همچنین چالش سیاسی عربستان و ایران، به طور مشخص بر فضای مناسبات اقتصادی و تجاری انان با دیگر کشورهای خلیج فارس خصوصاً امارات متحده عربی سایه افکند.
امتیازهای ایران برای جذب سرمایه از خارج
ایران همواره از سرمایه گذاری کشورهای دیگر استقبال کرده است اما همیشه برخی موانع ازجمله چالش‌های اقتصادی (گسترش بیش از حد بخش دولتی، نوسانات ارزی، سیاست تجاری ناکارآمد، نبود ثبات اقتصادی) و مشکلات حقوقی (وجود قوانین گمرکی، مالیات، تجاری،) موانع سیاسی (سیاست‌های آمریکا علیه ایران، عدم اجماع داخلی در مورد جذب و چگونگی جذب سرمایه‌های خارجی) موانع فرهنگی و اجتماعی (ذهنیت منفی نسبت به سرمایه گذاران خارجی) باعث شده بود میزان سرمایه گذاری‌ها در ایران کاهش یابد. اما باید توجه داشت که ایران طی دو سال اخیر قوانین جذاب و رقابتی برای جذب سرمایه گذاری خارجی تصویب کرده که بر اساس آن، اتباع خارجی که 100 هزار دلار سرمایه گذاری کنند، می‌توانند به مدت 5 سال مجوز اقامت در ایران را کسب کنند، پیش از این، رقم مذکور 250 هزار دلار بود. دولت ایران درخصوص سرمایه‌گذاری‌ها به خصوص اگر کلان باشد، تضمین هم ارائه می‌دهد و عربستان با سرمایه گذاری در ایران می‌تواند از نیروی کار متخصص، جوان و ارزان در ایران و نیز هزینه‌های تولید پایین در کشور بهره‌مند شود و همچنین با استفاده از اراضی ایران می‌تواند کالاهای خود را به راحتی به آسیای مرکزی، اوراسیا، قفقاز، شبه قاره هند صادر کرده و از گذرگاه‌های بین‌المللی شرق-غرب و شمال-جنوب استفاده کند.
جایگاه سرمایه گذاری خارجی در سند 2030 عربستان
واقعیت این است که  برنامه چشم انداز 2030 بن سلمان که عمدتاً محصول الزامات سیاسی, اقتصادی و اجتماعی داخلی و بین المللی بوده، برآن است تا از عربستان، یک کشور مدرن و پیشرفته‌ای را به جهان معرفی کرده و به یک الگوی موفق برای کشورهای منطقه تبدیل شوند. در قالب این چشم‌انداز، ارتقای موقعیت عربستان به عنوان هاب جهانی تجارت و سرمایه‌گذاری و کشوری برخوردار از موقعیت برتر درجهان اسلام به اهداف کلیدی دیپلماسی اقتصادی بدل شده‌اند. افزون بر این، سند جدید توسعه صنعتی این کشور که بر پایه کاهش نقش نفت در اقتصاد این کشور طراحی شده نیز در شکل‌دهی به دیپلماسی اقتصادی نقش‌آفرین است. در سند مذکور در حوزه سرمایه گذاری، عربستان کوشیده تا مازاد درآمدهای نفتی را در بخش‌های جذاب و آینده دار زنجیره‌های ارزش سرمایه‌گذاری نماید. کمک‌های توسعه‌ای عربستان به‌ع نوان بخش مهمی از دیپلماسی اقتصادی این کشور بر جهان درحال توسعه متمرکز شده و در راستای منافع ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک این کشور صورت می‌گیرد.
تحریم‌های غرب علیه ایران؛ مهم‌ترین چالش بر سر راه ریاض
تصمیم عربستان سعودی برای احیای روابط دیپلماتیک با ایران، نتیجه محاسبات بن سلمان بود که متوجه شد عادی سازی روابط بهترین راه برای دستیابی به هدفش است. در شرایط کنونی عربستان برای پیشبرد سیاست‌های اقتصادی و منطقه‌ای خود نیاز به سرمایه گذاری در خارج دارد ایران نیز نیاز به جذب این سرمایه دارد همچنین چینی‌ها هم به عنوان میانجی این صلح نیز برای سرمایه گذاری‌هایشان در منطقه به امنیت نیاز داشتند و لازم بود که مسئله تنش در خاورمیانه کاهش یابد. اما باید گفت که در صورت وجود اراده و تمایل مشترک برای همکاری اقتصادی، بزرگ‌ترین مانع در مسیر تقویت همکاری اقتصادی و سرمایه‌گذاری عربستان در ایران، تحریم‌های شدید امریکا علیه ایران است که همه بخش‌های اقتصادی از جمله سرمایه‌گذاری خارجی را هدف گرفته است. مهم‌ترین چالشهای اقتصادی ما تحت تأثیر مناسبات ما با آمریکا و اروپاست نه عربستان و چین! بنابراین در سایه تحریم‌های غرب، سرمایه‌گذاری عربستان یا هر کشور دیگر در ایران در گرو تحقق یک امر است انهم دستیابی به معافیت‌های تحریمی از امریکا و یا لغو این تحریم‌ها با احیای توافق هسته‌ای که از ماه سپتامبر مذاکرات درخصوص آن متوقف شده و تلاش‌ها و میانجیگری‌ها برای از سرگیری آن موفقیت‌آمیز نبوده است.

ادامه از صفحه یک
دیدگاه‌های متفاوتی را نمایندگی می‌کنند و دستیابی ایران و امارات به توافقات جدید جهت توسعه روابط، نه صرفاً ادامه توافقات تهران با ریاض، بلکه حتی می‌تواند همسنگِ آن در نظر گرفته شود و فرصت‌های گسترده‌ای را پیش چشم ایران از قِبل توسعه روابط با کشورهای عربی قرار می‌دهد. از این منظر، اینکه سفر اخیر دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران را صرفاً تابعی از رایرنی های اخیر او با همتای سعودی‌اش در پکن تصور کنیم، چندان صحیح نیست و عملاً به این معناست که تنش زدایی در روابط ایران و جهان عرب یک پله دیگر به پیش رفته است.
 ایجاد چشم‌اندازهای مثبت برای اقتصاد ایران
پیش‌تر و در قالب توافق اخیر ایران و عربستان نیز بحث‌های زیادی در مورد ایجاد فرصت‌های جدید اقتصادی برای کشورمان در سطح منطقه مطرح شده است با این حال، باید توجه داشته باشیم که امارات متحده عربی سال‌هاست که یکی از مهمترین شرکای تجاری ایران در منطقه بوده و سهم قابل توجهی از صادرات و واردات ایران از طریق امارات انجام می‌گرفته است.
البته که به دلیل موقعیت خاص تجاری و اقتصادی امارات در زمینه تجارت جهانی، پول ملی این کشور یعنی درهم نیز که از توازن نسبتاً ثابت در رابطه با دلار برخوردار است، وزنی قابل توجه در تعیین ارزش ریالیِ ارزهای مهم خارجی در اقتصاد ایران داشته است.
 از این رو، توافقات اخیر در جریان سفر دریابان شمخانی به امارات که هیاتی از بانک مرکزی و مسوولان اقتصادی کشورمان نیز وی را همراهی می‌کردند، نه تنها در چهارچوب معادلات کلان در روابط دو کشور و در سطح منطقه از اهمیت برخوردار است، بلکه عملاً می‌تواند امکانات و ظرفیت‌های اقتصادی قابل توجهی را آن هم در شرایط تداوم تحریم و تهدیدهای جهان غرب و متحدان منطقه‌ای آن علیه کشورمان ایجاد کند و از شدت آسیب‌ها و خسارات تحریم‌های جهان غرب علیه ایران بکاهد.
 البته که در این میان، تضمین‌های امارات و عربستان مبنی بر اینکه اجازه نخواهند داد از حریم هوایی و خاک آن‌ها علیه ایران هیچ اقدام غیرقانونی و نظامی صورت گیرد هم پالس‌های معناداری را به تل‌آویو و واشینگتن می‌فرستد.
 

 خاورمیانه جدید بدون آمریکا، یکی از تئوری‌هایی است که بسیاری بعد از توافق تهران و ریاض برای ازسرگیری روابط، درباره آن صحبت می‌کنند. در کنار این موضوع خبر تاره این‌که دبیر شورای عالی امنیت ملی کشور به عراق سفر می‌کند. صفحه توییتر نورنیوز، رسانه نزدیک به شورای عالی امنیت ملی در پیامی اعلام کرد: عراق به‌عنوان دومین شریک تجاری ایران، مقصد بعدی سفر دریابان شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی پس از چین و امارات است. حفظ و ارتقاء مبادلات تجاری بیش از ۱۰ میلیارد دلاری با عراق نیازمند رفع برخی چالش‌های امنیتی تحمیل‌شده به روابط دو کشور، تسریع در اجرای توافقات اقتصادی و روان‌تر شدن همکاری‌های بانکی است.
دریابان شمخانی که پس از سفر اخیر او به پکن، توافق ایران و عربستان سعودی برای ازسرگیری روابط دیپلماتیک با میانجیگری چین اعلام شد، چند روز پیش به امارات سفرکرده و با مقامات ارشد این کشور دیدار و رایزنی کرد. در تحلیل این سفرها اگر بگوییم «آشتی» ایران و عربستان آب سردی روی همه تلاش‌های آمریکا و اسرائیل برای اجرای پروژه‌های مذکور بود، اغراق نکرده‌ایم و حتی اگر این پروژه‌ها به‌طور کامل از بین نرفته باشند، دست‌کم با یک مانع بزرگ مواجه می‌گردند. خود صهیونیست‌ها بر این باورند که اسرائیل اولین قربانی توافق تهران و ریاض است و اگر پروژه عادی‌سازی عربستان با تل‌آویو به‌کلی متوقف نگردد، حداقل تا زمانی نامعلوم به تعویق خواهد افتاد. مسلماً منطقه غرب آسیا یا شاید کل خاورمیانه در آینده‌ای نزدیک شاهد تحولات گسترده‌ای خواهد بود که بخش عمده آن به احیای مناسبات ایران و عربستان مربوط می‌شود؛ منوط به اینکه دو طرف در مسیر اجرای توافق با هوشیاری و احتیاط عمل کنند. به همین دلیل است که بسیاری درباره ظهور یک «خاورمیانه جدید بدون آمریکا» صحبت می‌کنند.